Co zrobić? Krok 4

05 Listopada 2016 Autor: Kamil Grabowski

Co zrobić? Krok 4

Zaplanowanie badania

Wybrałeś problem do zbadania, wiesz co zbadasz i wśród kogo przeprowadzisz badanie. Czas na przygotowanie samego badania, czyli jego zaplanowanie.

Jak przeprowadzić badanie?

W projekcie musisz przeprowadzić badanie na jeden z dwóch sposobów: poprzez obserwację lub eksperyment. Jeśli nie wykorzystasz jednej z tych metod, twój projekt nie zostanie dopuszczony do oceny.

Jednocześnie możesz przeprowadzić badanie dodatkowe używając innych metod (np. ankieta, rozmowa, wywiad, sonda itd.). Obowiązują cię jednak dwa ograniczenia:

  • badania te muszą mieć jedynie charakter uzupełniający badanie główne (obserwację lub eksperyment), a więc nie mogą go zastępować.
  • musisz uzyskać pisemną zgodę nauczyciela na przeprowadzenie badania dodatkowego (zgodnie z opisem poniżej). Skan podpisanej przez nauczyciela zgody musisz zamieścić w formularzu 2.

Obserwacja

Obserwacja jest prawdopodobnie najbardziej powszechną metodą badawczą. Każdy z nas codziennie, mniej lub bardziej świadomie, prowadzi obserwacje. By jednak traktować obserwację jako badanie, należy się wcześniej do niej dobrze przygotować.

Badanie metodą obserwacji, aby było poprawne, musi przebiegać w naturalnych warunkach. To znaczy, że nie można zrobić niczego, co mogłoby zmienić zachowanie badanych osób, a więc w efekcie: wpłynąć na wyniki badania. Ta zasada odróżnia obserwację od eksperymentu.

Uwaga: konieczne zapoznaj się z tym, co wolno, a czego nie wolno robić podczas obserwacji. Szczegóły przeczytasz tutaj.

Planując przeprowadzenie obserwacji konieczne jest podjęcie decyzji odnośnie roli badacza, czyli twojej, w trakcie badania.

Obserwacja ukryta czy jawna?

Musisz zdecydować o tym, czy poinformujesz członków twojej grupy badawczej, że są uczestnikami badania i przez kilka dni będziesz uważnie przyglądał się temu, co robią. Z drugiej strony, jeśli ich o tym poinformujesz, bardzo prawdopodobne, że nie będą zachowywać się naturalnie (tak, jak zachowywali by się nie wiedząc o badaniu), ponieważ będą chcieli wypaść jak najlepiej w badaniu. Nie zdradzając nikomu, że przeprowadzasz badanie, będziesz mógł obserwować naturalne zachowania i naturalnych warunkach. Jednak nie każdy może sobie życzyć być przedmiotem badania - musisz to wziąć pod uwagę.

Obserwacja uczestnicząca czy nieuczestnicząca?

Prowadząc obserwację uczestniczącą „wchodzisz” w sytuację, którą badasz, np. chcąc zbadać zachowanie ludzi w trakcie jazdy autobusem, jedziesz tym samym autobusem, co oni, więc też jesteś pasażerem. Albo gdy chcesz dowiedzieć się, jak jakieś stowarzyszenie w twoim mieście funkcjonuje, więc stajesz się jego członkiem. Dzięki takiemu podejściu znajdujesz się znacznie bliżej badanych przez ciebie zjawisk, możesz zebrać bardziej szczegółowe obserwacje. Jednak to, że bierzesz udział w jakimś wydarzeniu może spowodować, że się w nie za bardzo zaangażujesz i zapomnisz jaki na początku był twój cel (tj. obserwacja bez ingerencji w sytuację), przez co ucierpią wyniki badania. W takiej sytuacji możesz także, umyślnie lub nie, wpłynąć na zachowanie obserwowanych przez ciebie osób. Prowadząc obserwację musisz na to uważać, ponieważ jest to błąd (obserwacja musi przebiegać w naturalnych warunkach). W przeciwieństwie do obserwacji uczestniczącej, zachowując dystans i prowadząc obserwację z zewnątrz, masz większą pewność uzyskania obiektywnych wyników, łatwiej będzie ci rejestrować obserwacje, mogą jednak umknąć ci szczegóły i możesz nie zrozumieć wszystkich relacji i zdarzeń w badanej przez ciebie grupie. Chcąc dowiedzieć się jak zachowują się uczniowie na ruchliwym skrzyżowaniu pod twoją szkołą, możesz usiąść na ławce na pobliskim przystanku autobusowym i tam zapisywać swoje spostrzeżenia. Na takiej samej zasadzie, jeśli chcesz zbadać, jak zachowują się ludzie w trakcie demonstracji, nie musisz być członkiem marszu – może lepiej będzie gdy będziesz stał z boku i stamtąd prowadził swoją obserwację?

Eksperyment

Eksperyment pod pewnymi względami przypomina obserwację. Jednak główną różnicą jest to, że przeprowadzając eksperyment musisz wprowadzić czynnik eksperymentalny, czyli musisz coś zmienić, stworzyć pewną sytuację i dowiedzieć się jakie skutki to przynosi (albo czy przynosi takie skutki, jakich się spodziewałeś). Zatem, w przeciwnieństwie do obserwacji, eksperyment nie odbywa się w warunkach naturalnych. Co będzie czynnikiem eksperymentalnym zależy głównie od twoich pytań badawczych i tego, co chcesz zbadać. Eksperyment, w zależności od tego co będziesz badał, można przeprowadzić na trzy sposoby.

Typ 1. Pretest i posttest

Pierwszy, podstawowy sposób, przeprowadzania eksperymentu składa się z dwóch części: pretestu i posttestu. Pretest to obserwacja w warunkach naturalnych. Np. gdy badasz ściąganie na klasówkach, w trakcie pretestu obserwujesz zachowanie uczniów i nauczyciela - czy nauczyciel chodzi po klasie, a może siedzi przy biurku?; czy uczniowie na końcu klasy ściągają? jeśli tak, to w jaki sposób to robią? itd. Krótko mówiąc: przeprowadzasz zwykłą obserwację tak, jak jest to opisane wcześniej w poradniku.

W postteście do tej samej sytuacji (np. klasówka) wprowadzasz czynnik eksperymentalny. Np. jeśli w trakcie pretestu nauczyciel przez całą klasówkę siedział przy biurku, dlatego przed kolejną klasówką prosisz tego nauczyciela, aby tym razem przez cały czas stał z tyłu klasy i stamtąd obserwował uczniów. Ponownie przeprowadzasz badanie, tym razem w zmienionych warunkach. Po wszystkim porównujesz wyniki pretestu i posttestu.
Nie przejmuj się tym, że w ciągu dwóch tygodni jakie masz na przeprowadzenie badania nie ma możliwości aby odbyły się dwie klasówki z tego samego przedmiotu. W podobnych sytuacjach możesz skorzystać z drugiego sposobu przeprowadzania eksperymentu.

Typ 2. Grupa eksperymentalna i kontrolna

Polega on na utworzeniu dwóch grup: eksperymentalnej i kontrolnej. Analogicznie do powyższego przykładu: wybierasz dwie klasy, które będą miały taką samą klasówkę z tego samo przedmiotu, z tym samym nauczycielem. Jedna z klas będzie grupą kontrolną, a więc taką, w której panują warunki naturalne (nauczyciel zachowuje się w trakcie klasówki tak jak zawsze – siedzi przy biurku). Natomiast druga klasa będzie grupą eksperymentalną. To znaczy, że muszą panować takie same warunki, jakie panowały w grupie kontrolnej (ten sam przedmiot, ta sama klasówka, ten sam nauczyciel) poza jednym, zmienionym, elementem, który jest czynnikiem eksperymentalnym, np. prosisz nauczyciela by przez całą klasówkę stał z tyłu klasy i pilnował uczniów.

W obu grupach prowadzisz badanie, a po wszystkim porównujesz wyniki i sprawdzasz czy wprowadzenie czynnika eksperymentalnego spowodowało jakieś zmiany w zachowaniu badanej grupy, i jeśli tak to jakie. Czy inna pozycja nauczyciela spowodowała, że uczniowie nie ściągali? Czy w ogóle próbowali ściągać? A może w jakiś zaskakujący sposób zareagowali na to, że nauczyciel zachował się inaczej niż zwykle w trakcie klasówek?

Ważne jest aby obie grupy były jak najbardziej do siebie podobne, a obie części badania przebiegały w możliwie takich samych warunkach, różniących się jedynie występowaniem czynnika eksperymentalnego.

Typ 3. Badanie jednoczęściowe

W zależności od tego, co będzie badane, w niektórych przypadkach przeprowadzenie pretestu i posttestu lub stworzenie grupy eksperymentalnej i kontrolnej może być albo niemożliwe, albo niepotrzebne. W takich sytuacjach pomocny będzie trzeci sposób przeprowadzenia eksperymentu. Korzystając z tego sposobu przeprowadzasz tylko jedną część badania, już po wprowadzeniu czynnika eksperymentalnego, na jednej grupie.
Załóżmy, że chcesz zbadać, czy uczniowie zauważą zniknięcie godła z sali i, jeśli to zauważą, jakie będą ich reakcje. Gdybyś w tym przypadku próbował użyć pierwszego sposobu przeprowadzania eksperymentu, pretest polegałby na obserwowaniu klasy w sali, w której jest godło. Później zdjąłbyś godło i przeprowadził posttetst kolejną obserwację na tej samej klasie. Czy w takim badaniu przeprowadzenie pretestu dałoby jakiekolwiek warte odnotowania obserwacje? Zgodnie z drugim sposobem przeprowadzania eksperymentu zdjąłbyś godło w sali, w której lekcje będzie miała klasa będąca grupą eksperymentalną, ale musiałbyś także przeprowadzić obserwację w grupie kontrolnej – byłaby to klasa mająca lekcję w sali, w której jest godło. Czy obserwowanie grupy kontrolnej w tym przypadku dałoby jakieś warte odnotowania obserwacje?

Zarówno w pierwszym jak i w drugim przypadku przeprowadzenie kontrolnego etapu eksperymentu nie dałoby żadnych obserwacji, ponieważ jeśli godło jest w sali nie zaobserwujemy czy ktoś zauważył jego brak. Dlatego w przypadkach takich jak ten (gdy przeprowadzenie etapu kontrolnego nie da żadnych ważnych dla badania wyników), wystarczające będzie przeprowadzenie tylko jednej części badania w zmienionych warunkach.

Uwaga: konieczne zapoznaj się z tym, co wolno, a czego nie wolno robić podczas eksperymentu. Szczegóły przeczytasz tutaj.

Czym różni się eksperyment od obserwacji?

Jeśli chcesz przeprowadzić eksperyment musisz w trakcie badania wprowadzić czynnik eksperymentalny, czyli musisz wprowadzić jakąś zmianę względem tego, co dzieje się na co dzień (w warunkach naturalnych). Użyj tej metody, gdy chcesz się dowiedzieć jakie skutki przyniesie wpłynięcie na badane zjawisko (np. jak wpłynie zmiana ceny sałatki na wielkość jej sprzedaży?).
Jeśli chcesz przeprowadzić obserwację musi się ona odbyć w warunkach naturalnych, nie wolno ci w żaden sposób wpływać na badane zjawisko. Użyj tej metody, gdy chcesz się dowiedzieć jak badane zjawisko wygląda na co dzień (np. ile osób kupuje w sklepiku sałatki?).

Co można a czego nie można robić w badaniu głównym (obserwacji lub eksperymencie)?

Zadawanie pytań badanym

Zabronione jest zadawanie pytań badanym (zarówno przez badacza, jak i przez osoby trzecie) w celu uzyskania odpowiedzi na jakiekolwiek pytania (w tym pytania badawcze).

W związku z tym zabronione są też formy badań uwględniające:

  • rozmowy i wywiady (za pomocą kwestionariuszy/ankiet, twarzą w twarz, czy też jako „luźnej rozmowy”) ,
  • testy sprawdzające wiedzę na jakiś temat,
  • głosowania,
  • stawianie badanych przed wyborem (np. wpisywanie się na listę, wybieranie między rodzajem pizzy itd.)

Powyższe metody badawcze nie są uznawane przez komisję za obserwację lub eksperyment i nie mogą zostać zastosowane na żadnym etapie ich przygotowywania (w tym na etapie zbierania wyników).  Przeprowadzenie takiego badania jest możliwe, musi być jednak wcześniej zgłoszone jako badanie dodatkowe i może mieć wyłącznie charakter uzupełniający badanie podstawowe. Nadal konieczne jest przeprowadzenie obserwacji lub eksperymentu, aby projekt został dopuszczony do oceny.

Zatem jeśli twój pomysł na badanie byłby następujący: na lekcji WOS-u twoja nauczycielka będzie zadawała różne pytania klasie na temat uprawnień Sejmu, a ty będziesz słuchał i notował odpowiedzi uczniów, będzie to niedozwolone badanie. Takie badanie zostanie potraktowane jako ankieta, a nie obserwacja. Podobnie, jeśli twój eksperyment będzie polegał na wysłaniu uczniów na nietypową lekcję matematyki i później zrobisz głosowanie wśród uczniów, która lekcja jest lepsza - tradycyjna czy nietypowa, nie będzie to poprawny eksperyment (ponieważ jego elementem będzie udział w głosowaniu).

Możliwe jest natomiast przeprowadzenie testu sprawdzającego wiedzę (lub innego działania jak np. rozwiązywanie łamigłówek, rozwiązywanie działań matematycznych, przeprowadzenie testu sprawnościowego, itp.) w ramach eksperymentu. Wówczas taki test musi mieć charakter pomocniczy, musi być jednym z narzędzi służącym do przeprowadzenia badania, a nie może być sposobem przeprowadzenia badania. Poprawne zastosowanie testu w eksperymencie mogłoby wyglądać tak, jak użyto sudoku w tym przykładzie: w eksperymencie sprawdzano wpływ hałasu na skupienie uczniów, więc grupa badawcza dwa razy rozwiązywała sudoku – raz w ciszy, drugi raz przy głośnej muzyce. Następnie porównano wyniki szybkości rozwiązania łamigłówki. Dlaczego tutaj zastosowanie testu jest dozwolone? Ponieważ analizowano nie odpowiedzi udzielone w teście, tylko szybkość ich udzielania. Test miał wyłącznie charakter pomocniczy.

Ale w przypadku, gdybyś chciał sprawdzić, jak twoi koledzy radzą sobie z sudoku i dał im do rozwiązania łamigłówkę, byłoby to badanie niedozwolone. Wtedy zdobyłbyś od nich wprost odpowiedzi na pytania badawcze (analogicznie błędem byłoby zebranie wyników poprzez rozmowę, ankietę, głosowanie, danie wyboru czy wpisanie się na listę).

Obserwowanie rozmów

Częstym błędem popełnianym przez uczniów w poprzednich edycjach było tzw. "obserwowanie rozmów", co w rzeczywistości było wywiadem lub ankietą (np. poruszyłem jakiś temat podczas rozmowy na korytarzu oraz przysłuchiwałem się reakcjom uczniów). Takie badanie zostanie uznane przez komisję jako przeprowadzenie badania dodatkowego, a nie obserwacji lub eksprymentu.

Jednocześnie "obserwacja rozmów" jest akceptowalna, gdy nie przypomina wywiadu lub ankiety (tj. nie jest wywoływana przez ciebie) i sprowadza się np. do liczenia liczby przekleństw, anglicyzmów itd.

Dane zebrane przez innych

 badania zbierzesz informacje, których nikt wcześniej nie zebrał. Nie da się ich odnależć w dzienniku, rozkładzie jazdy czy jeszcze innym miejscu.

Może się jednak zdarzyć, że będziesz potrzebował danych, które już ktoś zebrał (np. oceny z danego przedmiotu, które wpisane są w dzienniku; lista wypożyczonych książek na kartach bibliotecznych itd.). W jakich sytuacjach możesz użyć takich danych?

SYTUACJA 1. W swoim projekcie badasz zależność między oceną z zachowania a odrabianiem prac domowych. Samemu przez 3 tygodnie obserwowałeś swoich uczniów z klasy i to, czy odrabiają pracę domową - informacje, które zebrałeś, to wyniki twojego badania. Aby porównać zależność między oceną z zachowania a odrabianiem prac domowych, musisz spisać z dziennika oceny z zachowania - to już nie są wyniki twoje badania, tylko dane zebrane przez inną osobę. W ramach analizy wyników porównujesz liczbę nieodrobionych prac domowych z oceną z zachowania i formułujesz wnioski. Tak przeprowadzone badanie jest w pełni poprawną obserwacją - sam zebrałeś wyniki, a następnie przeanalizowałeś je z wykorzystaniem danych zebranych przez inną osobę.

SYTUACJA 2. W tym samym projekcie stawiasz pytanie "Ilu uczniów z mojej klasy ma wzorowe zachowanie?" i odpowiedzi udzielasz wyłącznie na podstawie spisania danych z dziennika. Takie badanie nie jest obserwacją - nie zebrałeś żadnych własnych danych, tylko spisałeś te zebrane przez kogoś innego. Taki rodzaj badania można przeprowadzić tylko i wyłącznie jako badanie dodatkowe, o którym mowa poniżej. Jeśli na takim badaniu oprzesz swój projekt, komisja nie będzie mogła go dopuścić do oceny, ponieważ nie będzie w nim obserwacji lub eksperymentu.

Ile badań przeprowadzić?

Twoim zadaniem jest przeprowadzenie co najmniej jednego badania. Oznacza to, że badań może być więcej - np. jedna obserwacja i jeden eksperyment. Jeśli się na to zdecydujesz, pamiętaj, że dla każdego z badań musisz wykonać czynności opisane w krokach 2-5.

Badanie dodatkowe

Uważasz, że przeprowadzenie samej obserwacji lub eksperymentu nie wystarczy do rzetelnego poznania problemu? Chcesz przeprowadzić inne badanie, które nie spełnia warunków opisanych wyżej (np. ankiety, wywiadu itd.)? Poniżej znajdziesz wskazówki, co w takim przypadku zrobić. Uwaga: przeprowadzenie badania dodatkowego nie jest konieczne i nie podwyższa wyniku w części projektowej. Jeśli nie chcesz zadawać swoim badanym pytań wprost, robić ankiet itd., możesz śmiało przejść do akapitu "Zaplanowanie badania".

Każdy uczeń ma obowiązek wykonania co najmniej jednego badania w postaci obserwacji i eksperymentu zgodnych z zasadami opisanymi w tym poradniku. Ponadto każdy uczeń na prawo wystąpić do swojego nauczyciela z prośbą o zgodę na przeprowadzenie nieobowiązkowego badania dodatkowego. Dostarczenie takiej zgody poprzez formularz 2 jest konieczne do przeprowadzenia badania dodatkowego i nie zwalnia z konieczności przeprowadzenia obserwacji lub eksperymentu. Poniżej znajdziesz instrukcję, co zrobić, by móc przeprowadzić badanie dodatkowe.

Cele badania dodatkowego

Zastanów się, czy badanie dodatkowe jest ci w ogóle potrzebne. Powinno ono spełniać jedną z dwóch ról:

  1. Pozwoli zweryfikować wyniki obserwacji lub eksperymentu, a więc sprawdzić czy otrzymane wyniki nie są przypadkowe.
  2. Wyniki badania dodatkowego będą uzupełnieniem wyników badania obowiązkowego np.:
    • będzie to spojrzenie na badany przez ciebie problem z innej perspektywy (w badaniu obowiązkowym obserwowałeś uczniów, a teraz zbadasz nauczycieli)
    • będzie pogłębiało wiedzę o badanym problemie (np. Przeprowadzisz wywiady z kilkoma osobami z grupy badawczej badania obowiązkowego).

Niedopuszczalna jest sytuacja, w której badanie dodatkowe przejmie rolę badania podstawowego, tj. dostarczy odpowiedzi na postawione w kroku 2 pytania badawcze. Badanie dodatkowe musi dostarczyć odpowiedzi tylko i wyłącznie na pytania badawcze postawione w opisie badania dodatkowego (a nie podstawowego).

Przygotowanie badania dodatkowego

Przygotowując badanie dodatkowe musisz przejść jeszcze raz przez pierwsze 4 kroki realizacji projektu:

  • Krok 1 - zamiast opisywać jeszcze raz problem poruszany w twoim badaniu, na samym początku opisz cel badania dodatkowego - dlaczego chcesz je przeprowadzić i co dzięki temu osiągniesz (czy ma to być uzupełnienie wyników głównego badania, czy raczej chcesz w ten sposób sprawdzić wyniki swojego badania)
  • Krok 2 - postaw co najmniej 2 pytania badawcze do badania dodatkowego i wyjaśnij pojęcia w nich występujące
  • Krok 3 - wskaż kogo będziesz badał, aby uzyskać odpowiedzi na pytania badawcze, oraz wyjaśnij, dlaczego zbadanie takiej grupy pozwoli ci wyciągnąć wnioski dotyczące badanej populacji. Jeśli badanie dodatkowe będzie dotyczyło innej populacji niż w badaniu podstawowym musisz ją również opisać oraz dodatkowo wytłumaczyć dlaczego jest inna niż w badaniu podstawowym.
  • Krok 4 - przygotuj plan badania

Zgoda nauczyciela na badanie dodatkowe

Gdy wykonasz już kroki 1-4 dla badania dodatkowego, przedstaw swojemu nauczycielowi pisemnie propozycję badania dodatkowego na karcie badania dodatkowego. Nauczyciel musi:

  • ocenić twoją propozycję na tej karcie,
  • określić, czy zgadza się, żebyś - oprócz obserwacji lub eksperymentu - przeprowadził zaproponowane badanie dodatkowe.

Jeśli nauczyciel wyrazi pisemną zgodę na zaproponowane przez ciebie badanie dodatkowe, zeskanuj całość karty i wgraj ją przez formularz 2. Pamiętaj, że musisz zeskanować i przekazać nam obie strony karty badania dodatkowego. W formularzu będziesz mógł dodać jeden plik - zadbaj o to, żeby zeskanować obie strony do jednego pliku lub użyj aplikacji do połączenia dwóch plików w jeden (np. www.konwerter.net). Pamiętaj: skan musi być zapisany w pliku o formacie JPG, PNG lub PDF o maksymalnym rozmiarze 2 MB. Brak dostarczenia wypełnionej karty badania dodatkowego poprzez formularz 2 komisja uzna za brak zgody nauczyciela na przeprowadzenie badania dodatkowego.

Kiedy nauczyciel może wydać zgodę na badanie dodatkowe?

Gdy spełnisz wszystkie trzy poniższe warunki oraz, ewentualnie, dodatkowe wymagania postawione przez nauczyciela:

  1. Przedstawiony przez ciebie plan badania dodatkowego jest dokładny i poprawny metodologicznie.
  2. Wykonanie badania dodatkowego jest potrzebne.
  3. Badanie dodatkowe nie może służyć temu, aby udzielić odpowiedzi na główne pytania badawcze. Badanie dodatkowe musi pełnić jedną z dwóch ról, które są opisane wyżej. Aby pokazać nauczycielowi w jaki sposób badanie będzie tą rolę pełniło, musisz w formularzu badania dodatkowego pokazać/wyjaśnić dwie rzeczy:
    • jakich informacji dostarczy ci takie badanie oraz
    • czemu nie możesz pozyskać tych informacji przeprowadzając wyłącznie obserwację lub eksperyment.

W przypadku pozytywnej decyzji nauczyciela będziesz miał prawo wykonać opisane przez siebie badanie. W przypadku decyzji odmownej będziesz zobowiązany do zaplanowania i przeprowadzenia badania przy pomocy jedynie obserwacji lub eksperymentu, zgodnie z wcześniej opisanymi zasadami.

Badanie dodatkowe a badanie obowiązkowe

Jak sama nazwa wskazuje, badanie dodatkowe jest czymś nieobowiązkowym i nie może być podstawą projektu. Dlatego zwróć uwagę na to, że na twoje podstawowe pytania badawcze musisz odpowiedzieć tylko i wyłącznie w wyniku przeprowadzenia badania podstawowego. Przeprowadzenie badania dodatkowego ma służyć udzieleniu odpowiedzi tylko i wyłącznie na pytania badawcze, które sformułujesz w stosunku do badania dodatkowego. 

Jak pogodzić tę zasadę z tym, że badanie dodatkowe ma uzupełniać lub weryfikować informacje uzyskane w badaniu podstawowym? W prosty sposób. Wystarczy odpowiednio sformułować pytania badawcze do pytania dodatkowego, np. Jakie inne zachowania uczniów niż te wymienione w odpowiedzi na pytanie badawcze 1 wpływają na to, że nauczyciele zaczynają się denerwować na lekcji?

Inna metoda badania a terminy realizacji projektu

Zgoda nauczyciela daje ci możliwość wykonania - w uzupełnieniu do obserwacji lub eksperymentu - dodatkowego badania, lecz nie umożliwia zmiany obowiązujących terminów. Wobec powyższego nie możesz domagać się wydłużenia czasu na realizację projektu ze względu na konieczność oczekiwania na odpowiedź nauczyciela czy też podjęcia większej liczby działań.

Zaplanowanie badania

Gdy poznałeś już różne metody badawcze (obserwacja, eksperyment, ew. dodatkowe badanie), czas na dokładne zaplanowanie twoich działań badawczych – stworzenie planu działania.
Tworząc plan działania, koniecznie opisz następujące kwestie:

  1. Jakiej metody badawczej użyjesz (obserwacja czy eksperyment)? Z jakich etapów badanie będzie się składać, jaki będzie mieć przebieg (tj. jakie działania po kolei podejmiesz)? Jaki sposób obserwacji przyjmiesz (jawna/niejawna, uczestnicząca/nieuczestnicząca)? Obserwacje będziesz prowadził sam, czy z wykorzystaniem pomocników? Jaki typ eksperymentu zrealizujesz? Co będzie czynnikiem eksperymentalnym? Czy badane przez ciebie osoby będą wiedziały co jest takim czynnikiem?
  2. Co konkretnie zbadasz? Jakie obserwacje będziesz odnotowywał, na co będziesz zwracał uwagę (np. czy pasażerowie autobusu rozglądają się czy komuś trzeba ustąpić miejsca siedzącego, czy może odwracają wzrok, itd.)? Będziesz skupiał się na zachowaniu pojedynczych osób czy całych grup?
  3. Kiedy przeprowadzisz badanie i jak długo będzie ono trwało? (np. ile dni będzie trwało, w jakich godzinach w poszczególne dni, czy obserwacja będzie prowadzona podczas lekcji, przerw, a może w ciągu całego dnia?),
  4. Gdzie odbędzie się badanie: w szkole, w klasie, na korytarzu? W autobusie, na przystanku, w centrum miasta? Z jakiego miejsca będziesz prowadził obserwację? Czy pozwoli ci to na zebranie odpowiednich danych?
  5. W jaki sposób będziesz utrwalał zaobserwowane rzeczy? Przygotujesz tylko kartę obserwacji? Jak będzie wyglądała, jakie rubryki w niej umieścisz? Jak udokumentujesz przeprowadzenie badania - za pomocą zdjęć czy filmu? Osobiście się tym zajmiesz czy poprosisz kogoś o pomoc?
  6. Czy będziesz przeprowadzał badanie dodatkowe? Jeśli tak musisz również dołączyć plan dla tego badania

Powinieneś również jeszcze raz przyjrzeć się postawionym pytaniom badawczym i zastanowić się, na czym powinieneś się skupić, aby zebrane dane pomogły ci znaleźć odpowiedź. Im więcej zaplanujesz, tym łatwiej będzie ci przeprowadzić badanie.

Jak dokumentować przeprowadzenia badania?

Jak wspomnieliśmy, na etapie planowania badania powinieneś zastanowić się m.in. na tym, jak udokumentować przeprowadzenie badania. Jest to ważne do udowodnienia, że rzeczywiście przeprowadziłeś badanie, które przedstawisz komisji w raporcie. Dokumentacja pomoże ci także w przedstawieniu wyników badania i analizie, musisz przecież jakoś utrwalić to, co udało ci się zaobserwować.

Aby otrzymać punkt za dokumentację badania, będziesz musiał przedstawić w raporcie z badania skan swoich notatek zrobionych podczas badania oraz co najmniej jedno zdjęcie lub film zrobione podczas badania.

NOTATKI

Warto przygotować sobie zeszyt na notatki lub stworzyć kartę obserwacji, gdzie będziesz mógł oznaczać wszystkie swoje obserwacje. Notowanie na bieżąco w zeszycie lub notesie pozwala na zarejestrowanie bardzo różnych, również tych nieprzewidzianych przez ciebie zjawisk. Jednak obserwacje trzeba zapisywać na bieżąco. Jeśli nie będziesz prowadził notatek szybko i w sposób skrótowy, wiele może ci umknąć.

Z drugiej strony jeśli zaplanujesz wcześniej jakie zdarzenia czy zachowania będziesz obserwował, możesz stworzyć kartę obserwacji, np. w formie tabelki, gdzie będziesz tylko zaznaczał fakt, że dane zdarzenie miało miejsce. Karta obserwacji bardzo ułatwia zbieranie informacji, masz także większą pewność, że nie przegapisz ważnych, z punktu widzenia badania, zdarzeń. Możesz mieć jednak problem z zapisaniem czegoś, czego wcześniej nie przewidziałeś. Dlatego warto łączyć sposoby dokumentowania badania.

ZDJĘCIA i FILM

Drugim dowodem na przeprowadzenie badania są zdjęcia lub film. Pamiętaj jednak, żeby zdjęcia wstawiać z głową. Nie powinieneś umieszczać zdjęcia na każdej stronie czy obrazować tekst grafikami na każdym kroku - zdjęcia powinny być wyselekcjonowane. Jeśli powstało dużo zdjęć z przebiegu badania lepiej utworzyć album np. na dysku internetowym (Google Drive, Dropbox, OneDrive, itp.) i w raporcie umieścić link. Zadbaj o to, by każdy miał dostęp do takiego albumu. Niedziałające linki komisja uzna za brak przedstawienia dokumentacji.

W podobny sposób możesz dołączyć film z przeprowadzenia badania – dodając go np. na YouTube i wklejając link w raporcie. Zwróć uwagę na to, że jako film rozumie się nakręcony w trakcie badania film, a nie np. pokaz zdjęć przygotowany po przeprowadzeniu badania. Nie musisz też przykładać wagi do obróki filmu - nie liczy się to, jak film wygląda, a to, że jest dowodem na przeprowadzenie przez ciebie badania.

Pamiętaj o tym, aby zdjęcia czy filmy robić w ukryciu tak, aby fakt uwieczniania nie wpłynął na reakcję badanych. O pomoc w fotografowaniu/nagrywaniu możesz poprosić też innych, abyś sam mógł skoncentrować się na prowadzeniu badania.

Co powinno znaleźć się w formularzu 2?

Zapisz plan badania, które przeprowadzisz. W tym celu wskaż:

  1. metodę badawczą,
  2. co konkretnie będzie badane,
  3. jak przebiegnie badanie,
  4. czas i długość badania,
  5. miejsce badania,
  6. sposób dokumentowania badania,
  7. ew. skan zgody na przeprowadzenie badania dodatkowego.

Wykorzystaj pytania pomocnicze wymienione w akapicie „Zaplanowanie badania”. Możesz oczywiście zawrzeć w planie więcej informacji, jeśli coś jeszcze uznasz za warte uwzględnienia. Im więcej możliwości przewidzisz i zapiszesz przed przystąpieniem do badania tym łatwiej będzie ci je przeprowadzić.

Ponadto, jeśli przeprowadzasz badanie dodatkowe, musisz koniecznie przedstawić skan zgody nauczyciela na jego przeprowadznie.

Co powinno znaleźć się w raporcie?

Nic – ten krok zapisujesz tylko w formularzu. W raporcie opiszesz, jak faktycznie przebiegło badanie (patrz krok 5).

Przykłady realizacji kroku 4 w formularzu 2

Zastanawiasz się, jak zapisać ten krok w raporcie? Poniżej znajdziesz przykłady. Uwaga: czytając dany przykład, koniecznie zapoznaj się z komentarzem umieszczonym pod nim. Dzięki temu będziesz wiedział, jakich błędów uniknąć.

Przykład 1

Przykład 2

Przykład 3

Pomysły na badania