Co zrobić? Krok 3

05 Listopada 2016 Autor: Kamil Grabowski

Co zrobić? Krok 3

Grupa badawcza i populacja

Wybrałeś już problem, którym chcesz się zająć. Postawiłeś też pytania badawcze, które pomogą ci zbadać ten problem, czyli poznać go i zrozumieć. Kolejnym krokiem jest podjęcie decyzji o tym, kogo zbadasz.

Populacja i grupa badawcza

Postawione przez ciebie pytania badawcze, zgodnie ze wskazówkami poradnika, powinny dotyczyć jakiejś grupy, którą możesz określić, najczęściej grupy ludzi, np. nauczycieli w twojej szkole, uczniów twojej klasy, mieszkańców osiedla albo pasażerów autobusów miejskich. Taka grupa osób, o której chcesz się czegoś dowiedzieć przeprowadzając badanie, tzn. której będą dotyczyły wnioski z badania, to populacja.
Często ta grupa będzie na tyle liczna, że przebadanie wszystkich jej członków będzie bardzo trudne, szczególnie biorąc pod uwagę czas, jaki masz na przeprowadzenie badania. Dlatego do badania często wybiera się tylko część członków populacji, którą w tym poradniku określamy jako grupę badawczą. Podsumowując: populacja to osoby, o których chcesz się czegoś dowiedzieć, a grupa badawcza to osoby, które badasz (np. obserwujesz).

Powyższe wyjaśnienia zakładają, że będziesz badał ludzi. Oczywiście możesz też zbadać rzeczy, np. sposób dostosowania budynków w twoim mieście do potrzeb osób niepełnosprawnych. W takim wypadku populacją mogą być np. wszystkie budynki użyteczności publicznej mieszczące się na ulicach X i Y, a grupą badawczą losowo wybrane sklepy i urzędy na tych ulicach.

Jak wybrać grupę badawczą?

Są różne sposoby dobierania osób do badania, a wiele zależy od tego, jakie pytania postawiłeś, czego chcesz się dowiedzieć i jaki problem badasz. Poniżej prezentujemy najważniejsze propozycje, zastanów się, który ze sposobów najlepiej będzie pasował do twojego badania.

Grupa badawcza = cała populacja
Jeśli populacja, którą badasz nie jest bardzo liczna (np. chcesz dowiedzieć się czegoś o uczniach twojej klasy), możesz poddać obserwacji wszystkich. Zbadanie całej populacji przyniesie ci najpełniejsze dane, będziesz mógł spokojnie uogólniać wyniki, tzn. używać takich sformułowań jak „wszyscy pasażerowie”, „połowa uczniów”, „zdecydowana większość mieszkańców”, podawać wyniki w procentach, itp. Jednak im większa populacja, tym jej zbadanie jest trudniejsze.
Grupa badawcza = losowo wybrani członkowie populacji
W tym przypadku przyjmujesz, że np. badasz co 10 napotkaną osobę. Albo z zamkniętymi oczami losujesz badanych spośród wszystkich uczniów klasy. Albo obserwujesz przez tydzień ludzi na przystanku autobusowym, którzy pojawiają się na nim między 6.30 a 7.30. Dzięki temu zbadane osoby będą przypadkowe. Jeśli będzie ich dostatecznie dużo, wyniki powinny być w miarę wiarygodne dla całej populacji. Analizując wyniki i wyciągając wnioski powinieneś zastanowić się w jakim stopniu zbadana przez ciebie grupa stanowi odzwierciedlenie całej populacji i na jak duże uogólnienia możesz sobie pozwolić. Na pewno bezpieczniej będzie mówić nie o wszystkich uczniach twojej szkoły, ale o wszystkich zbadanych przez ciebie uczniach i przy okazji opisać jakim elementem populacji jest twoja grupa badawcza. Dobrym sposobem jest również formułowanie wniosków w sposób przypuszczeń i domysłów (ale muszą wynikać z tego, czego dowiedziałeś się w twoim badaniu – to bardzo ważne), np. „wszyscy pasażerowie, których obserwowałem w wylosowanych przeze mnie kursach autobusu nr 15 zachowywali się kulturalnie (nikt nie hałasował, nie jadł aromatycznych potraw, nie było przypadków agresji itd.), dlatego można zakładać, że mieszkańcy mojego miasta potrafią zachować się korzystając z komunikacji miejskiej. A gdyby zdarzyły się przypadki złego zachowania będą to wyjątkowe sytuacje”.
Grupa badawcza = bardzo różni członkowie populacji
Dzięki takiemu podejściu możesz zbadać problem z wielu stron, zdobędziesz zróżnicowane informacje i bogatszy obraz sytuacji. W tym wariancie powinieneś wziąć pod uwagę takich przedstawicieli, którzy bardzo się od siebie różnią. Na przykład zbadanie nauczyciela, ucznia, kucharza, woźnego, sklepikarza pozwoli ci określić, co robi społeczność szkoły na przerwach. Pamiętaj jednak, że prowadząc badanie w ten sposób musisz bardzo ostrożnie wyciągać wnioski - nie powinieneś tworzyć uogólnień. Wyobraź sobie, że zbadałeś 2 osoby: ucznia i woźnego. Następnie postawiłeś wniosek, że połowa społeczności szkoły bawi się na przerwie a połowa sprząta. To nieprawda - uczniów w szkole jest kilkadziesiąt (albo nawet kilkaset) razy więcej niż woźnych.
Grupa badawcza = osoby mające największe doświadczenie związane z badanym problemem
To tak zwana grupa ekspercka. Dobierając takie osoby, masz szansę zdobyć najwięcej informacji. Badasz mniej osób, ale dobierasz przypadki najbardziej zaangażowane w problem. Z drugiej strony istnieje ryzyko, że tak dobrane osoby zachowują się zupełnie inaczej niż przeciętna większość. Na przykład zajmując się problemem ściągania na klasówkach, najwięcej zaobserwujesz poprzez badanie ściągających lub tych nauczycieli, którzy wyjątkowo tępią ściąganie.
Pomniejszona populacja
Ten wariant jest najtrudniejszy – fachowo określa się go mianem grupy reprezentatywnej. Oznacza to, że "dane procentowe" zebrane na takiej grupie powinny być bardzo podobne do danych zebranych po zbadaniu całej populacji. Żeby dobrać grupę badawczą w sposób reprezentatywny, trzeba przestrzegać surowych reguł: m.in. znać "typy osób" występujące w populacji (np. uczniowie klas pierwszych z dobrymi średnimi, uczniowie klas pierwszych z przeciętnymi średnimi, uczniowie klas pierwszych ze słabymi średnimi itd.) i zachować proporcje liczby badanych z poszczególnych grup.

Opis grupy badawczej

Gdy już wybierzesz, kto będzie uczestniczył w twoim badaniu, opisz swoją grupę badawczą. Napisz m.in. z ilu osób składa się grupa badawcza, kim są członkowie grupy badawczej (np. że są to uczniowie klas 2a, 3b i 1c). Opisz też, jaki związek z problemem mają członkowie grupy badawczej, tzn. co łączy ich z problem, którym się zajmujesz (np. są uczniami, więc na co dzień mają styczność z problemem ściągania na klasówkach). 

Uzasadnienie wyboru grupy badawczej

Gdy już okresliłeś populację i opisałeś grupę badawczą, czas na udzielenie odpowiedzi na pytanie: dlaczego przebadanie właśnie takiej grupy badawczej pozwoli ci na wyciągnięcie wniosków na temat populacji? Nie dowiesz się przecież w jaki sposób uczniowie ściągają, jeśli będziesz obserwował tylko nauczycieli.

W tym kroku opisz, jaką częścią populacji jest badana grupa. Napisz też, czy chcesz zebrać jak najwięcej różnych obserwacji i dlatego dobierasz osoby losowo, czy chcesz zebrać dane dla konkretnych zachowań, itd. Możesz w tym celu wspomóc się opisem z wcześniejszego punktu „Jak wybrać grupę badawczą?”.

Jak może wyglądać uzasadnienie wyboru grupy badawczej?

Załóżmy, że postanowiłeś sprawdzić co uczniowie kupują w szkolnym sklepiku. Populacją, której dotyczy twoje badanie są wszyscy uczniowie twojej szkoły. Ponieważ w szkole jest 407 uczniów, nie jesteś w stanie przebadać wszystkich. Dlatego będziesz badał losowo co piątego ucznia, który podchodzi do sklepiku. Możesz też dodatkowo wskazać ilu uczniów będziesz chciał zbadać, np. co najmniej pięciu uczniów na każdej z czterech pierwszych przerw. Taki sposób dobierania uczestników zwiększa szansę lepszego odzwierciedlenia różnorodności uczniów korzystających ze sklepiku (w porównaniu z sytuacją, w której decydujesz się zbadać 5 pierwszych osób, które zrobią zakupy w sklepiku, a te 5 pierwszych osób to będzie 5 kolegów po lekcji wf-u i wszyscy kupili puszkę coli – to wcale nie musi znaczyć, że wszyscy uczniowie twojej szkoły kupują w sklepiku colę, prawda?).

Co powinno znaleźć się w formularzu 2?

  1. Określ, kogo będą dotyczyć wyniki twojego badania (tj. populację).
  2. Opisz dokładnie kogo będziesz badał, czyli jak wygląda twoja grupa badawcza. Wskaż przede wszystkim:
    • z ilu osób składa się grupa badawcza,
    • kim są członkowie grupy badawczej,
    • jaki związek z problemem mają członkowie grupy badawczej.
  3. Uzasadnij, dlaczego zbadanie właśnie tej grupy pozwoli ci wyciągnąć wnioski dotyczące całej wybranej przez ciebie populacji i odpowiedzieć na pytania badawcze.

Pamiętaj: formularze służą do prowadzenia przez ciebie notatek – nie musisz zapisywać swoich odpowiedzi w pełnych zdaniach, możesz zapisać je np. w punktach. Ważne, żebyś wszystko dużo dokładniej opisał w raporcie.

Co powinno znaleźć się w raporcie?

Te same treści, co w formularzu, tj. wskazanie populacji, opis grupy badawczej oraz uzasadnienie, dlaczego zbadanie grupy badawczej pozwoli na wyciągnięcie wniosków dotyczących całej populacji..

Pamiętaj: raport jest podstawą oceny. Dlatego opis w raporcie powinien być bardzo dokładny i wyczerpujący, zapisany w pełnych, starannie sformułowanych zdaniach. Zatem jeśli skopiowałeś treść z formularza do pliku z raportem, przeformułuj ją i zastanów się, czy na pewno twój opis jest szczegółowy i spełnia wszystkiego kryteria.

Przykłady realizacji kroku 3 w raporcie

Zastanawiasz się, jak zapisać ten krok w raporcie? Poniżej znajdziesz przykłady. Uwaga: czytając dany przykład, koniecznie zapoznaj się z komentarzem umieszczonym pod nim. Dzięki temu będziesz wiedział, jakich błędów uniknąć.

Przykład 1

Przykład 2

Przykład 3

Przykład 4